Toch goed dat er vier evangelien in de bijbel staan, denk ik weleens. Nu ook weer. Want: als ons enkel het Johannesevangelie zou zijn overgeleverd, dan hadden we niet eens de naam van Jezus' moeder geweten. Johannes noemt Maria (zonder dus die naam te noemen) maar twee keer in zijn evangelie: hier, aan het begin, en op het eind, onder het kruis.
Het verhaal voor zondag is bekend: Kana, Jezus verandert water in wijn.
Er staan daar zes stenen watervaten. Die zijn voor de rituele reiniging. Het getal zes is net geen zeven, geen volkomenheid. Er ontbreekt dus van alles, het is niet perfect. Er is ook helemaal geen bruid, niet genoemd althans, en de bruidegom is er wel, maar naamloos, en hij komt er niet zo goed van af: lek en gebrek aan alle kanten.
Daar gaat Jezus dus wat aan doen: hij zorgt dat het leven gevierd kan worden. Dat zou ons eigenlijk moeten aanspreken. Of hadden we hem liever iets anders zien doen? Iets met moraal, met ethiek? Genezing? Ook zijn reactie naar zijn moeder is bot, hij gaat op afstand van haar. Liever hadden we misschien gehoord: "lieve moeder, ik zal er wat aan gaan doen, bedankt voor de tip". Maar niet dus. Is Jezus anders in zijn eerste optreden dan je zou verwachten?
Het schijnt trouwens zo te zijn dat de jonge kerk dit verhaal tot onderdeel van Epifanie gemaakt heeft als tegenhanger van een heidens feest in Egypte: in de nacht van 5 op 6 januari werd de god Aeon geboren, de god van tijd en eeuwigheid volgens de egyptische mythologie. Er werd feestelijk water geschept uit de Nijl en het verhaal gaat dat veel bronnen die nacht geen water maar wijn gaven...

Deze woorden lijken te wijze op wat wij tegenwoordig geloofscrisis noemen. Johannes de Doper die ook Jezus heeft gedoopt en zijn hele leven heeft ingezet om wegbereider te zijn voor Jezus, weet ineens niet meer of hij niet op het verkeerde paard heeft gewed. Het optreden van Jezus maakt hem niet blij maar brengt hem in verwarring. Hij ziet dat Jezus het onrecht waartegen Johannes fel is opgetreden niet bestrijdt maar met de veroorzakers van het onrecht vriendjes lijkt te willen zijn. Terwijl hij, Johannes, in de gevangenis zit, vanwege zijn rol als klokkenluider. Heeft Johannes verkeerde verwachtingen gehad? En, misschien nog wel belangrijker: hebben wij verkeerde verwachtingen van Jezus? Advent is de tijd om je vooroordelen aan de kant te doen en je verwachtingen te zuiveren - om ruimte te scheppen voor de komst van God naar ons. Dat kan misschien ook wel eens betekenen dat er gekoesterde voorstellingen moeten sneuvelen om open te kunnen zijn. Is dat het?

Wij volgen dit jaar (van februari tot februari) ivm 500 jaar reformatie het Luthers Leesrooster. Lutheranen horen de intocht van Jezus in Jeruzalem twee keer in het jaar, op de eerste adventszondag (naar Matteus) en op palmzondag (naar Johannes). De ene keer dus met het oog op de geboorte van Jezus, de andere keer met het oog op het sterven van Jezus. Wie het verhaal kent denkt op palmzondag al aan waar het in Jeruzalem op uitloopt: het "Hosanna" slaat om in "Kruisig hem". Nu, met advent, ligt die achtergrond minder in onze gedachten. We hebben, om zo te zeggen, meer "speelruimte". Goed om je af te vragen, lijkt me: hoe ontvang ik deze koning? Wat stel ik voor hem open? Wat heb ik voor hem over? Waarin wil ik gaan lijken op deze koning van zachtmoedigheid? Met een preekvoorbereidingsgroep hebben we in de afgelopen week nagedacht over deze tekst. We willen ons openstellen voor deze koning, was de grondtoon. En: hoe laten we zien dat wij in de lijn van deze koning willen handelen die het met degenen die het slecht getroffen hebben, goed bedoelt en hen wil laten opademen?

Bij Matteus is de gelijkenis van de koninklijke bruiloft (of de grote maaltijd) een wat absurd verhaal. Gewelddadige elementen zitten er in: Boodschappers worden vermoord, de koning die uitnodigt verandert ineens in een legeroverste die op een achternamiddag, terwijl bij wijze van spreken het eten dampend op tafel staat, even een stad in brand steekt. En op het eind wordt iemand hardhandig uit de feestzaal verwijderd alleen omdat hij niet de goede kleren aanheeft. Ik heb het idee dat ik hier op in moet gaan, anders blijft u bij deze dingen haken. Makkelijker zou het zijn om de versie van Lukas (hst 14) te lezen, die heeft al deze gruwelijke dingen niet. En die laat de tweede uitnodiging ook uitgaan naar armen en misdeelden, en dat zou veel mooier passen bij deze dienst waarin we twee diakenen bevestigen, die toch een blik voor armen en hulpbehoevenden hebben? Toch moet ik maar bij Matteus blijven, ik zie deze rode lijn: wat doen we met onze roeping?

Het is een wat pinnig gesprek tussen Jezus en de farizeeërs. Ze hebben het over liefde maar beoefenen die nu juist niet in het gesprek. Het gaat over liefde maar eigenlijk gaat het om het eigen gelijk. Liefde is niet meer dan het onderwerp om dat te bereiken. Dit maakt het geheel tot een absurd gesprek. Wat voor boodschap valt hier aan te ontlenen behalve dat Jezus het vermogen heeft om zijn tegenstanders te doen verstommen? Jezus de winnaar van de debatten? Wel een beetje mager voor ons vandaag, toch? Ik zoek nog...
En dan te bedenken dat dat liefdegebod niet alleen maar een gebod is, maar een kostbare basisaanwijzing. Meer een antwoord op de vraag: hoe moeten/kunnen we leven? Erg jammer dat zulke kostbare vraagstukken misbruikt kunnen worden voor het behalen van eigen geljik...

Meestal is Lucas de evangelist die heel nauwkeurig weergeeft wat er gebeurt als Jezus handelingen verricht. Maar nu heeft hij maar één zin nodig voor de genezing op zich, maar heel veel woorden voor de woorden van Jezus. Hij wil dus nu onze aandacht richten op wat Jezus zegt, meer dan op wat hij doet. Daarbij is Jezus in dit gedeelte ook de enige die spreekt. Zijn tegenstanders, farizeeërs en schriftgeleerden, houden de lippen stijf op elkaar. Je krijgt de indruk van twee partijen, Jezus aan de ene kant en de farizeeën en schriftgeleerden aan de andere kant, die elkaar nauwlettend - en wantrouwend - in de gaten houden. Wel observeren maar niets zeggen - dat is meestal een kenmerk voor een verziekte sfeer. Er spelen dingen die niet genoemd worden maar wel invloed hebben. De motieven van de tegenstanders die Jezus door zijn vervelende commentaar blootlegt - zijn dat ook motieven die wij bij onszelf bespeuren?

Het onderscheidt ons mensen van de dieren: wij kunnen ons zorgen maken om wat komt. "Wat de toekomst brengen moge..." is een lied van een mens die voor wat komt vertrouwen in God wil uitdrukken, maar je voelt ook dat er reden is om zorgen te hebben, anders hoef je het zo niet te formuleren. Zorgen hebben hoort bij het mens-zijn, maar ze moeten niet alle macht over je krijgen. Zonde is dat, want zo zijn we, volgens de woorden van Jezus, niet bedoeld. Deze bekende verzen zijn, en dat is ook belangrijk, een uitleg bij een ander woord van Jezus: je kunt geen twee heren dienen, je kunt niet God dienen en de Mammon. Het lijkt er dus op dat het hebben van teveel zorgen te maken heeft met twee heren te willen dienen. Te veel zorgen hebben is dus niet iets wat je zonder je toedoen overkomt, maar zit vast aan een keuze...

"Proef de kerk" is het thema van de startzondag. Ook bij ons, maar dan wel anders. Het idee van de landelijke kerk heeft de buitenstaanders op het oog: ze komen proeven of de kerk iets voor hen is. We zagen dat niet zo zitten in het voorbereidingsgroepje. Maar we proeven zelf ook van de kerk: de gemeenschap, de goede werking die onze aanwezigheid en onze woorden kunnen hebben. Het proeven krijgt de vorm van een picknick: we gaan fietsen en proeven van de natuur, de bloemen, de broodjes, en nog veel meer. En hopelijk proeven we ook van het mooie weer, en hoeven we geen regen smaken. Zacheus is de man waarover we gaan nadenken, maar we zien hem nu niet als buitenstaander van de kerk, maar als iemand die wij allen goed kennen. Want zijn benadering van Jezus past wel bij onze manier van geloven. Denk ik zo...