Dit gaat over onze neiging over anderen oordelen te vellen. Of we die oordelen ook kenbaar maken tegenover de ander, of juist niet maakt voor de invloed van het oordelen op onze eigen geest niet uit. Als ik Jezus goed begrijp schuilt daarin een miskenning van onze eigen behoefte aan barmhartigheid van de kant van God en anderen. Jezus verduidelijkt wat hij zeggen wil met de bekende zin over balk en splinter.
Er is een sprookje van de Deense schrijver Hans-Christian Andersen (een paar jaar geleden was ik het museum dat rond zijn persoon en werken is opgezet, in Odense), het sprookje van de sneeuwkoningin; daarin speelt ook de splinter een rol. Dat sprookje gaat over een spiegel die breekt en waarvan de splinters in de ogen van de mensen terechtkomen zodat ze de werkelijkheid niet meer goed waarnemen. Ook bij Karl, de protagonist van dit sprookje. Als hij iets moois waarneemt wordt hij aggressief en moet het vernietigen. Het eind van het sprookje is dat door een vloed van tranen de splinter uit het oog wordt weggespoeld, Karl kan de schoonheid van de dingen weer toelaten en er van genieten, ook van de aanwezigheid van andere mensen. De boodschap van het sprookje (denk ik): soms moeten we eerst verdriet meemaken voordat we de balk in ons eigen oog kunnen zien en de andere mens als zus/broer kunnen waarnemen. Zou toch mooi zijn als daar niet eerst bittere tranen voor nodig zijn...

De herder met het schaap op de schouders, het motief van de Goede Herder, is een oer-symbool van het christelijk geloof. Het is aangetroffen in de catacomben in Rome. Onmisbaar voor het geloof: Jezus richt zich op het ene schaap/de ene mens en laat de massa achter. Ik heb de indruk, kijkend naar het kerkelijk erf, dat we tegenwoordig ook liever blij zijn met de 99. De mensen die er nog zijn, in de krimpende kerk. Vasthouden wat (i.c. wie) je hebt, en geen onbekend avontuur starten. Moeten we zo wel kijken, of nodigt ons het evangelie ook uit om anders te kijken? Ons richten op wie we niet (meer) zien? En beseffen we wel, hoe zeer met de woorden rond verloren raken, zoeken, vinden de kern van geloven omschreven wordt? Zijn gelovige mensen niet degenen die door God gevonden zijn / zich hebben laten vinden? Ik zal proberen door te gaan op dit betekenisveld: verloren gaan, zoeken, gevonden worden.

Bij deze passage moeten we bedenken dat onze situatie anders is dan degene waarin deze woorden zijn geschreven. De gemeente ten tijde van Matteus kende vervolging. Het was gevaarlijk om christen te zijn. Sommige christenen overleefde het niet. Wij kunnen misschien aan Egypte denken, waar koptische christenen bedreigd worden en er regelmatig aanslagen op kerken zijn. Als we dat niet doen, zal de passage dat de bedreigers niet alles met je kunnen doen, niet bij je ziel kunnen, geen troost oproepen, maar juist de angst waarvoor het troost wil zijn.
Ondertussen staat in deze paar verzen wel drie keer de oproep: Wees niet bang! Dit is dus de rode draad door het verhaal.
Wij worden niet bedreigd, en we kunnen van de daken roepen wat we willen, wellicht zonder dat iemand er wat om geeft. Maar de vraag is natuurlijk of bij ons de angst voor mensen helemaal weg is als het om het geloof gaat. Durf je het er over te hebben, of zakt je al snel de moed in de schoenen? Zeg je misschien veel te snel tegen jezelf dat ze het vast niet zullen waarderen als je over geloof praat?
Hoe afhankelijk zijn wij van wat anderen er van vinden?

Trinitatis is de naam van de zondag, vooral in de Lutherse Traditie is dit een zondag met enig gewicht. En de tekst die vanouds gelezen wordt is het gesprek tussen Jezus en Nicodemus. Drieëenheid. Wat moet je je er bij voorstellen? Anders dan bij de "echte" feesten van de kerk gaat het hierbij niet om een gebeurtenis in het leven van Jezus zoals kerst en pasen, maar om een theologisch concept, een denk-model. Een idee-feest dus. Het woord triniteit komt in de bijbel niet voor, dat is later bedacht. Nu we ter gelegenheid van 500 jaar reformatie dit jaar het Luthers leesrooster volgen, wil ik er toch even bij stilstaan: hoe belangrijk is die zondag Trinitatis, wat voor wijsheid of inzicht valt er aan te ontlenen voor je geloof, en vooral: wat heeft Nicodemus met Trinitatis te maken, behalve het feit dat die éne Nicodemus dríe keer in het Johannesevangelie genoemd wordt? Tot zondag!

Pinksteren is de verjaardag van de kerk. Met pinksteren is de gemeenschap van volgelingen van Jezus zelfstandig geworden en heeft wegen moeten bedenken om het zonder de aanwezigheid van haar Heer te moeten stellen. Dat de kerk er is, is - door vele ontwikkelingen heen - een gevolg van die gebeuren. Wat ga je doen op een verjaardag? Misschien toch even terugkijken? Meestal valt bij dit soort retrospectieve acties het grote verschil op tussen waar het begon en waar we nu zijn. Misschien toch wel goed om even bij stil te staan. Waar zijn de jaren gebleven en is er nog wat te merken van wat er aan het begin was? En kan de herinnering aan het begin ons misschien helpen om goed zicht te krijgen op hoe we nu leven? Langs deze weg wilde ik het proberen zondag...

De zondag tussen Hemelvaart en Pinksteren is eigenlijk een "verwachtingszondag". Zoals Pasen in de kerk een voorbereidingstijd van 40 dagen kent en kerst de vier adventszondagen, zo is deze zondag eigenlijk de voorbereiding op Pinksteren. Wat is er dan, tussen "niet meer" en "nog niet"? Het verlangen. Verlangen naar de beloofde Geest van God, dat we weten dat we niet zomaar alleengelaten zijn, maar dat de nabijheid van God in nieuwe vormen zal blijken. In het Johannesevangelie krijg je zelfs de indruk dat die Geest heel hard nodig is. Want in de tijd van het Johannesevangelie was het ook de tijd van de martelaren - christen zijn kon je het leven kosten. Dat is in onze tijd en op onze plaats (maar niet b.v. in Egypte of Syrië) gelukkig anders. Maar hebben wij niet evenzeer de Geest van God nodig, de adem van de Eeuwige, om het in ons leven over God en over Jezus te hebben en te laten merken wat het geloof voor ons betekent?

Opnieuw een tekst uit de afscheidsredenen van Jezus. In het Johannesevangelie is vanaf de voetwassing in hst 13 t/m hst 17 eigenlijk één afscheidsrede. Jezus zegt dat het voor zijn leerlingen goed is dat hij hen verlaat. Misschien kun je daarbij denken aan kinderen die het huis uitgaan: afscheid doet pijn, maar is wel een voorwaarde voor het ontwikkelen van zelfstandigheid. Het verhaal van Jezus zal zo het verhaal van zijn volgelingen worden. Sterker eigenlijk nog: het verhaal over Jezus is niet meer een verhaal over toen en daar, maar het verhaal van allen die zich door hem laten inspireren. Jezus raakt los van tijd en plaats, wordt van persoon tot werkzame kracht. Lastiger aan de tekst zijn waarschijnlijk voor ons de referenties aan een rechtsgeding dat er gaande is, er vallen woorden als waarheid, leugen, zonde, gerechtigheid, pleitbezorger, oordeel. Deze beelden begrijp je alleen als je je realiseert dat de gemeente t.t.v. Johannes onder hoogspanning staat: vervolgingen en conflicten met de joodse gemeenschap. Overal is de vraag aanwezig: aan welke kant sta je? Dat is anders dan bij ons. Bij ons geen nadeel voor gelovige mensen, van die vraag heeft onze manier van geloven niet zoveel last. Of vergis ik me nu?

De lezing wijst al richting hemelvaart, afscheid van Jezus. Het zijn raadselachtige uitspraken van Jezus over dat de leerlingen hem niet meer zullen zien en dan weer wel. Als een hete aardappel gaan die formuleringen heen en weer tussen Jezus en de leerlingen: onverteerbaar. Jezus duidt met zijn formuleringen op zijn naderende einde: sterven en opgewekt worden. Het zal op iets goeds uitlopen maar eerst zal er verdriet zijn. Hij vergelijkt met het barensweeën van een vrouw. Als ik me losmaak van de situatie van Jezus en de leerlingen blijft voor ons de vraag: Ervaren wij dat ook wel eens zo, dat Jezus niet zichtbaar is in de dingen die we meemaken? Is God uit beeld geraakt, ver weg? De Jesajatekst (Jes 40,26vv) verwoordt die ervaring ook: we zijn in ons leven op een plek waar we niet willen zijn, en God lijkt hier geen invloed te hebben. De ervaring van de ballingschap: ik ben hier niet thuis, en God is ver. Maar geen moment in ons leven is zonder God, wel is hij vaak anders aanwezig dan we zouden willen.