Wij volgen dit jaar (van februari tot februari) ivm 500 jaar reformatie het Luthers Leesrooster. Lutheranen horen de intocht van Jezus in Jeruzalem twee keer in het jaar, op de eerste adventszondag (naar Matteus) en op palmzondag (naar Johannes). De ene keer dus met het oog op de geboorte van Jezus, de andere keer met het oog op het sterven van Jezus. Wie het verhaal kent denkt op palmzondag al aan waar het in Jeruzalem op uitloopt: het "Hosanna" slaat om in "Kruisig hem". Nu, met advent, ligt die achtergrond minder in onze gedachten. We hebben, om zo te zeggen, meer "speelruimte". Goed om je af te vragen, lijkt me: hoe ontvang ik deze koning? Wat stel ik voor hem open? Wat heb ik voor hem over? Waarin wil ik gaan lijken op deze koning van zachtmoedigheid? Met een preekvoorbereidingsgroep hebben we in de afgelopen week nagedacht over deze tekst. We willen ons openstellen voor deze koning, was de grondtoon. En: hoe laten we zien dat wij in de lijn van deze koning willen handelen die het met degenen die het slecht getroffen hebben, goed bedoelt en hen wil laten opademen?

Bij Matteus is de gelijkenis van de koninklijke bruiloft (of de grote maaltijd) een wat absurd verhaal. Gewelddadige elementen zitten er in: Boodschappers worden vermoord, de koning die uitnodigt verandert ineens in een legeroverste die op een achternamiddag, terwijl bij wijze van spreken het eten dampend op tafel staat, even een stad in brand steekt. En op het eind wordt iemand hardhandig uit de feestzaal verwijderd alleen omdat hij niet de goede kleren aanheeft. Ik heb het idee dat ik hier op in moet gaan, anders blijft u bij deze dingen haken. Makkelijker zou het zijn om de versie van Lukas (hst 14) te lezen, die heeft al deze gruwelijke dingen niet. En die laat de tweede uitnodiging ook uitgaan naar armen en misdeelden, en dat zou veel mooier passen bij deze dienst waarin we twee diakenen bevestigen, die toch een blik voor armen en hulpbehoevenden hebben? Toch moet ik maar bij Matteus blijven, ik zie deze rode lijn: wat doen we met onze roeping?

Het is een wat pinnig gesprek tussen Jezus en de farizeeërs. Ze hebben het over liefde maar beoefenen die nu juist niet in het gesprek. Het gaat over liefde maar eigenlijk gaat het om het eigen gelijk. Liefde is niet meer dan het onderwerp om dat te bereiken. Dit maakt het geheel tot een absurd gesprek. Wat voor boodschap valt hier aan te ontlenen behalve dat Jezus het vermogen heeft om zijn tegenstanders te doen verstommen? Jezus de winnaar van de debatten? Wel een beetje mager voor ons vandaag, toch? Ik zoek nog...
En dan te bedenken dat dat liefdegebod niet alleen maar een gebod is, maar een kostbare basisaanwijzing. Meer een antwoord op de vraag: hoe moeten/kunnen we leven? Erg jammer dat zulke kostbare vraagstukken misbruikt kunnen worden voor het behalen van eigen geljik...

Meestal is Lucas de evangelist die heel nauwkeurig weergeeft wat er gebeurt als Jezus handelingen verricht. Maar nu heeft hij maar één zin nodig voor de genezing op zich, maar heel veel woorden voor de woorden van Jezus. Hij wil dus nu onze aandacht richten op wat Jezus zegt, meer dan op wat hij doet. Daarbij is Jezus in dit gedeelte ook de enige die spreekt. Zijn tegenstanders, farizeeërs en schriftgeleerden, houden de lippen stijf op elkaar. Je krijgt de indruk van twee partijen, Jezus aan de ene kant en de farizeeën en schriftgeleerden aan de andere kant, die elkaar nauwlettend - en wantrouwend - in de gaten houden. Wel observeren maar niets zeggen - dat is meestal een kenmerk voor een verziekte sfeer. Er spelen dingen die niet genoemd worden maar wel invloed hebben. De motieven van de tegenstanders die Jezus door zijn vervelende commentaar blootlegt - zijn dat ook motieven die wij bij onszelf bespeuren?

Het onderscheidt ons mensen van de dieren: wij kunnen ons zorgen maken om wat komt. "Wat de toekomst brengen moge..." is een lied van een mens die voor wat komt vertrouwen in God wil uitdrukken, maar je voelt ook dat er reden is om zorgen te hebben, anders hoef je het zo niet te formuleren. Zorgen hebben hoort bij het mens-zijn, maar ze moeten niet alle macht over je krijgen. Zonde is dat, want zo zijn we, volgens de woorden van Jezus, niet bedoeld. Deze bekende verzen zijn, en dat is ook belangrijk, een uitleg bij een ander woord van Jezus: je kunt geen twee heren dienen, je kunt niet God dienen en de Mammon. Het lijkt er dus op dat het hebben van teveel zorgen te maken heeft met twee heren te willen dienen. Te veel zorgen hebben is dus niet iets wat je zonder je toedoen overkomt, maar zit vast aan een keuze...

"Proef de kerk" is het thema van de startzondag. Ook bij ons, maar dan wel anders. Het idee van de landelijke kerk heeft de buitenstaanders op het oog: ze komen proeven of de kerk iets voor hen is. We zagen dat niet zo zitten in het voorbereidingsgroepje. Maar we proeven zelf ook van de kerk: de gemeenschap, de goede werking die onze aanwezigheid en onze woorden kunnen hebben. Het proeven krijgt de vorm van een picknick: we gaan fietsen en proeven van de natuur, de bloemen, de broodjes, en nog veel meer. En hopelijk proeven we ook van het mooie weer, en hoeven we geen regen smaken. Zacheus is de man waarover we gaan nadenken, maar we zien hem nu niet als buitenstaander van de kerk, maar als iemand die wij allen goed kennen. Want zijn benadering van Jezus past wel bij onze manier van geloven. Denk ik zo...

In het "Sjema", het grote gebod uit Dtn 6, dat door deze geleerde gesprekspartner van Jezus wordt geciteerd, wordt niet gevraagd om in God te geloven, maar hem lief te hebben. En dat is wat anders. Want dan gaat het niet om het juiste inzicht of denkmodel, maar om de taal van het hart. Om de ontferming, bijbels gesproken. Om deze parabel goed te verstaan moeten we weten dat destijds door de "gewone" joden op Samaritanen neer werd gekeken, ze golden als halve heidenen, je kon daar niets goeds van verwachten. Dat is dus precies het tegenovergestelde van wat we vandaag met "Samaritaan" associëren, namelijk: zorg en hulpverlening. Dat is gekomen door deze bijbeltekst.
Over tegenstellingen gesproken: terwijl ik het lees doemen voor mijn ogen nieuwsberichten op, van nog niet zo lang geleden, waar precies het tegenovergestelde gebeurt van wat Jezus hier de Samaritaan laat doen. Groepen mensen, gedreven door haat en bereid tot geweld, drommen samen rond onderkomens van vluchtelingen en bedreigen deze mensen. Hoe kan het dat mensen de sensoren voor "ontferming" - daar gaat het om in deze tekst - zomaar kwijtraken? Niet zien in wat voor nood een ander verkeert en wat de behoeften zijn?
Spannend qua uitleg vind ik - geen tegenstelling, maar wel verschil - dat, terwijl vandaag vermoedelijk de meeste mensen zich met de Samaritaan identificeren, de Oude Kerk de tekst eeuwenlang anders uit heeft gelegd: wij zijn de beroofde. En Christus is de ware Samaritaan...

Niet kunnen horen en niet goed kunnen praten betekent een enorm lijden voor degene die het betreft. Meer dan gezonde mensen zich doorgaans realiseren drijft het je in de isolatie; contact met andere mensen is nooit (meer) normaal. Hulpmiddelen helpen je vaak een stuk op weg, maar het blijven hulpmiddelen. Zou je de tekst zo kunnen lezen dat Jezus wel alle aandacht heeft voor de betekenis van dit lichamelijke gebrek? In ieder geval gaat hij een stuk lijfelijker te werk dan hem gevraagd is, ipv handen op te leggen raakt hij de bewuste plekken aan een maakt gebruik van speeksel. Zoveel lijfelijkheid is als ongemakkelijk ervaren en heeft in de loop van de tijd voor correctiepogingen aan de tekst gezorgd, en misschien is het ook wel de reden dat Matteus en Lucas dit verhaal, dat ze gekend moeten hebben, hebben laten liggen; het komt alleen bij Marcus voor. Toch is het zeer de vraag of Marcus dit heeft opgeschreven alleen om zijn lezers te melden dat Jezus doofheid kan genezen. Jezus beweegt zich hier en in de teksten eromheen langs de grens heidens-gelovig. Daarmee wordt het een algemene vraag: hoe open zijn wij voor God? Hoeveel heidendom (in de zin van: niet open zijn voor God) zit er in ons? Hoe zeer hebben we nodig dat anderen die meer in God zien de hulp voor ons inroepen: leg deze de handen op! - ???